Umræða um íslensku, íslenskukennslu og þjálfun fólks af erlendum uppruna hefur verið tekin í borgarstjórn að frumkvæði borgarfulltrúa Flokks fólksins. Umræðan hefur m.a. snúist um hver sé ábyrgð Reykjavíkurborgar og hvað er hægt að gera betur sem borgarar?
Móttaka barna og fullorðinna af erlendum uppruna er eitt stærsta verkefnið sem blasir við íslensku samfélagi. Innflytjendum hefur fjölgað mikið undanfarið í Reykjavík og eru nú rúmlega 20% af íbúum og fjölgar stöðugt. Þörf er á að aðstoða þá sem ætla að búa hér til langframa við að skilja og tala íslensku svo þeir geti aðlagast sem best íslensku samfélagi. Íslenskukunnátta fólks af erlendum uppruna er lykillinn að farsæld og framgangi þeirra í þjóðfélaginu.
Íslenskukunnáttan er lykillinn að fjölbreyttu starfi í íslensku samfélagi
Reykjavíkurborg hefur þá stefnu að starfsfólk borgarinnar, með annað móðurmál en íslensku, skuli eiga kost á hagnýtum íslenskunámskeiðum og einnig skulu símenntunarnámskeið í íslensku vera í boði fyrir alla starfsmenn. Til að ná viðunandi tökum á tungumáli þarf námið að vera við hæfi og samfellt með tilheyrandi þjálfun við að tala tungumálið. Ekki er nóg að senda fólk á námskeið heldur þurfa nemendur í íslensku að fá tækifæri til að spreyta sig í samtölum við íslenskumælandi fólk. Því miður grípa allt of margir ósjálfrátt og án mikillar hugsunar til enskunnar þegar talað er við fólk af erlendum uppruna sem sest hefur hér að. Þar með er þjálfun viðmælandans í íslensku varpað fyrir róða. Þótt fólk eigi erfitt með að tjá sig á íslensku getur það í mörgum tilfellum skilið íslensku. Það kann að vera að margir séu ragir, finnist málið flókið eins og ókunn tungumál eru iðulega. En yfir þessa hindrun er hægt að hjálpa. Við verðum einnig að senda þau skilaboð til fólks af erlendum uppruna sem ætla að búa á Íslandi til frambúðar að þeim sé nauðsynlegt að læra íslensku til þess að geta notið sín hér til fulls. Íslenskukunnáttan er lykillinn að því að eiga þess kost að sinna fjölbreyttum störfum. Íslenskukunnátta mun auka möguleika á framgangi í íslensku samfélagi. Það mun auðvelda fjölmargt s.s. samskipti við einstaklinga og stofnanir.
Hvað getum við gert betur fyrir börnin?
Skylda og ábyrgð Reykjavíkurborgar er að sjá um íslenskukennslu allra barna í leik – og grunnskólum Reykjavíkur. Fjöltyngd leikskólabörn í Reykjavík eru rúm 32% og fjöltyngdir grunnskólanemendur í Reykjavík eru rúm 20%. Íslenskar rannsóknir sýna að mörg börn af erlendum uppruna sem ekki ná fljótt góðum tökum á íslenskunni eru líklegri til að verða jaðarsett og eiga takmarkaða möguleika á framhaldsnámi. Hæsta hlutfall brottfalls úr framhaldsskóla er í þessum hópi. Það skiptir miklu máli að við tölum íslensku við börnin til að þau geti tileinkað sér málið sem allra fyrst.
Fyrsta stig íslenskukennslunnar eru íslenskuverin en þau eru fyrir börn í 5.-10. bekk. Elstu nemendurnir ganga fyrir. Íslenskuverin eru fjögur. Í fyrra, 2023 lá fyrir að þau voru öll sprungin. Allt of mörg börn bíða eftir því að komast í þetta fyrsta úrræði. Það vantar fleiri stöðugildi. Fjármagni sem varið er í þau stöðugildi er vel varið.
Fólk af erlendum uppruna er viðkvæmur hópur sem ekki hefur sterka rödd. Efnalítið fólk og margir innflytjendur hafa ekki oft mikið á milli handanna til að kaupa bækur fyrir sig og börn sín. Þess vegna þarf að tryggja að skólabókasöfn séu aðgengileg öllum skólabörnum. Hljóðbækur eru einnig mikilvægar fyrir börn af erlendum uppruna. Hlustun bætir orðskilning.
Börnin þurfa einnig að hafa gott aðgengi að bókum og þar eru skólabókasöfnin í lykilhlutverki. Hér er um að ræða krefjandi verkefni sem krefst þrautseigju og þolinmæði. Umfram allt eigum við, hvert og eitt okkar að reyna ávallt að nota íslenska málið og forðast í lengstu lög að grípa til enskunnar jafnvel þótt viðmælandi okkar sé ekki komin langt á veg með að tileinka sér íslenskuna.
Birt í Morgunblaðinu 27. sept. 2024